Bối cảnh: Việc sắp xếp, sáp nhập các đơn vị hành chính và tổ chức lại bộ máy nhà nước là nhiệm vụ chính trị trọng tâm, đòi hỏi tiến độ triển khai phải cực kỳ khẩn trương. Trong đó, việc sửa chữa, cải tạo và xây mới trụ sở làm việc, nhà lưu trú đóng vai trò then chốt, cần hoàn thành gấp rút để đảm bảo hoạt động liên tục của cơ quan mới. Tuy nhiên, tốc độ và tính cấp bách này lại đặt ra thách thức lớn về mặt pháp lý đấu thầu: làm thế nào để rút ngắn quy trình lựa chọn nhà thầu mà vẫn tuân thủ Luật?
Vấn đề: Liệu một gói thầu thi công xây dựng phục vụ việc sáp nhập tỉnh, có giá trị lớn (> 6 tỷ đồng) và tính chất hỗn hợp (sửa chữa, cải tạo và xây mới) có thể áp dụng hình thức Chỉ định thầu rút gọn hay Lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt theo các quy định mới tại Nghị định số 214/2025/NĐ-CP hay không?
Bài viết này sẽ phân tích chi tiết câu trả lời từ Bộ Tài chính và làm rõ trách nhiệm, căn cứ pháp lý để Chủ đầu tư đưa ra quyết định chính xác, đảm bảo vừa đáp ứng yêu cầu cấp bách về tiến độ, vừa tuân thủ nghiêm ngặt Luật Đấu thầu. Đây là tài liệu cần thiết cho mọi Chủ đầu tư đang đối mặt với các gói thầu có tính chất chính trị và thời gian thực hiện eo hẹp trong giai đoạn sáp nhập/tái cơ cấu tổ chức bộ máy.
Phân tích Tình huống Gói thầu Cấp bách và Cơ sở Pháp lý
Chi tiết Gói thầu và Yêu cầu Đặc thù
Tình huống đặt ra là một gói thầu thi công xây dựng có các đặc điểm phức tạp sau:
Mục đích: Sửa chữa, cải tạo trụ sở làm việc, phục vụ trực tiếp cho việc sáp nhập tỉnh/đơn vị hành chính.
Tính chất công việc: Hỗn hợp, bao gồm:
- Sửa chữa, cải tạo hạng mục hiện có.
- Xây mới nhà làm việc 3 tầng.
- Các hạng mục phụ trợ khác.
Giá trị: Trên 6 tỷ đồng (được xem là gói thầu có quy mô vừa/lớn đối với các gói thầu xây lắp thông thường).
Tiến độ: Yêu cầu cấp bách, phải hoàn thành trong năm 2025.
Chính tính cấp bách gắn liền với nhiệm vụ chính trị (sắp xếp đơn vị hành chính) là cơ sở để Chủ đầu tư cân nhắc các hình thức lựa chọn nhà thầu khác ngoài Đấu thầu rộng rãi.
Hai Hình thức Lựa chọn Nhà thầu Đặc biệt được đề xuất
Chủ đầu tư đã đề xuất hai căn cứ pháp lý cụ thể trong Nghị định số 214/2025/NĐ-CP, cho thấy sự nghiên cứu kỹ lưỡng về các ngoại lệ của Luật Đấu thầu:
| Hình thức | Căn cứ Pháp lý (Giả định) | Đặc điểm Cốt lõi |
|---|---|---|
| Chỉ định thầu rút gọn | Điểm đ khoản 2 Điều 78 NĐ 214/2025/NĐ-CP | Áp dụng cho các trường hợp đặc biệt, khẩn cấp, hoặc gói thầu quy mô nhỏ/đơn giản. |
| Lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt (LHTCĐB) | Điểm u khoản 4 Điều 84 NĐ 214/2025/NĐ-CP | Áp dụng cho các gói thầu có tính chất đặc thù, chưa có quy định trong Luật Đấu thầu, hoặc liên quan đến an ninh quốc phòng, nhiệm vụ chính trị đặc biệt. |
Việc quyết định áp dụng hình thức nào sẽ phụ thuộc vào việc gói thầu này có thỏa mãn các định nghĩa cụ thể về tính “cấp bách” và “đặc thù” được nêu chi tiết trong các điều khoản này hay không.
Phân tích Khả năng Áp dụng Chỉ định thầu Rút gọn
Nguyên tắc của Chỉ định thầu (Chỉ định thầu thông thường)
Theo Luật Đấu thầu, Chỉ định thầu là hình thức áp dụng khi gói thầu thuộc một trong các trường hợp được quy định rõ ràng, thường liên quan đến:
- Gói thầu cần thực hiện để khắc phục hậu quả thiên tai, sự cố, hoặc gói thầu cần triển khai ngay để bảo vệ chủ quyền quốc gia.
- Gói thầu có tính chất bí mật quốc gia.
- Gói thầu cần thực hiện nhằm bảo đảm tính đồng bộ, tương thích về công nghệ.
- Gói thầu mua sắm có giá trị nhỏ.
Về Chỉ định thầu Rút gọn (Điểm đ khoản 2 Điều 78 NĐ 214/2025/NĐ-CP):
Trong bối cảnh sắp xếp đơn vị hành chính, gói thầu này có thể được xem xét theo tiêu chí “gói thầu cần thực hiện ngay để đáp ứng yêu cầu cấp bách”, nếu “sắp xếp đơn vị hành chính” được xếp vào trường hợp cấp bách theo quy định của pháp luật chuyên ngành hoặc văn bản của cơ quan có thẩm quyền.
Điều kiện then chốt để áp dụng Chỉ định thầu Rút gọn
Để áp dụng hình thức Chỉ định thầu rút gọn, Chủ đầu tư cần chứng minh được hai yếu tố cốt lõi:
| Yếu tố | Tiêu chí Chứng minh |
|---|---|
| Tính cấp bách tuyệt đối | Phải có văn bản của cấp có thẩm quyền (Thủ tướng Chính phủ, Tỉnh ủy/UBND tỉnh) xác định rõ: Tiến độ của gói thầu là điều kiện tiên quyết để việc sáp nhập/tổ chức lại bộ máy nhà nước được triển khai đúng kế hoạch, nếu chậm trễ sẽ gây hậu quả nghiêm trọng về mặt điều hành, chính trị, hoặc kinh tế-xã hội. |
| Giới hạn quy mô (Nếu có) | Dù giá trị gói thầu là > 6 tỷ, Chủ đầu tư phải xem xét liệu quy định tại điểm đ khoản 2 Điều 78 có đặt ra giới hạn về giá trị cho loại gói thầu này hay không. Nếu không, chỉ cần chứng minh tính cấp bách. |
| Tính chất gói thầu | Chỉ có thể áp dụng cho phần công việc thực sự “cấp bách” (ví dụ: sửa chữa khẩn cấp để có phòng họp/phòng làm việc ngay). Đối với phần xây mới nhà làm việc 3 tầng, việc áp dụng Chỉ định thầu cần được Chủ đầu tư cân nhắc kỹ, vì đây là công trình có quy mô lớn, thường yêu cầu đấu thầu rộng rãi để đảm bảo hiệu quả kinh tế. |
Lưu ý: Nếu chỉ định thầu, Chủ đầu tư vẫn phải tuân thủ quy trình rút gọn: yêu cầu nhà thầu nộp hồ sơ, đánh giá năng lực kinh nghiệm, thương thảo hợp đồng và trình phê duyệt kết quả.
Phân tích Khả năng áp dụng Trường hợp Đặc biệt
Trường hợp thứ hai mà Chủ đầu tư đề xuất là Lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt (LHTCĐB) theo điểm u khoản 4 Điều 84 Nghị định 214/2025/NĐ-CP. Đây là một “cửa mở” pháp lý dành cho những tình huống không thể lường trước hoặc quá đặc thù, chưa được quy định cụ thể trong Luật.
Bản chất của Trường hợp Đặc biệt (LHTCĐB)
Điều 84 NĐ 214/2025/NĐ-CP quy định các trường hợp đặc biệt, cho phép Chủ đầu tư áp dụng hình thức lựa chọn nhà thầu khác, không phải đấu thầu rộng rãi, đấu thầu hạn chế, chỉ định thầu, hay mua sắm trực tiếp.
Điểm u khoản 4 Điều 84 (Giả định): Đây thường là điểm quy định về các gói thầu có tính chất đặc thù, riêng biệt phát sinh do các yêu cầu về chính sách, kinh tế xã hội, hoặc tổ chức bộ máy. Nếu gói thầu “Phục vụ sáp nhập tỉnh” được xác định là một nhiệm vụ đặc thù chưa có tiền lệ hoặc có tác động chính trị lớn vượt ra ngoài phạm vi chỉ định thầu thông thường, LHTCĐB có thể được xem xét.
Quy trình và Thẩm quyền Quyết định LHTCĐB
Việc áp dụng LHTCĐB không đơn giản:
| Bước | Nội dung | Thẩm quyền |
|---|---|---|
| Bước 1: Lập đề xuất | Chủ đầu tư phải lập Tờ trình, phân tích rõ tính chất đặc biệt, lý do không thể áp dụng các hình thức thông thường (Đấu thầu rộng rãi, Chỉ định thầu), và đề xuất phương án lựa chọn nhà thầu. | Chủ đầu tư |
| Bước 2: Trình phê duyệt | Đề xuất phải được trình lên cấp có thẩm quyền cao nhất để xem xét, quyết định. | Thủ tướng Chính phủ hoặc Bộ trưởng/Chủ tịch UBND tỉnh (Tùy theo thẩm quyền quy định tại Điều 84) |
| Bước 3: Quyết định | Cơ quan có thẩm quyền quyết định hình thức lựa chọn nhà thầu (ví dụ: giao nhiệm vụ cho đơn vị có kinh nghiệm, hoặc áp dụng quy trình đàm phán riêng). | Cấp có thẩm quyền |
Phân biệt Chỉ định thầu rút gọn và Trường hợp đặc biệt
| Tiêu chí | Chỉ định thầu rút gọn (Điều 78) | Trường hợp đặc biệt (Điều 84) |
|---|---|---|
| Tính chất Căn cứ | Tính Cấp bách và Giá trị/Quy mô (đã được quy định cụ thể) | Tính Đặc thù và Chưa có tiền lệ (không thuộc các hình thức đã quy định) |
| Phạm vi áp dụng | Chủ đầu tư tự quyết định nếu thỏa mãn điều kiện, sau đó phê duyệt kế hoạch. | Phải được cấp có thẩm quyền (Thủ tướng/UBND tỉnh) chấp thuận chủ trương. |
| Rủi ro | Thấp hơn, vì đã có quy định rõ ràng. | Cao hơn, yêu cầu giải trình và hồ sơ phức tạp hơn. |
Kết luận sơ bộ: Với gói thầu xây dựng có cả phần xây mới 3 tầng, việc áp dụng LHTCĐB có thể sẽ dễ được chấp thuận hơn Chỉ định thầu, do Chủ đầu tư có thể lập luận về tính chất đặc thù, yêu cầu đồng bộ về tiến độ và chính sách.
Trách nhiệm và Quyết định Cuối cùng của Chủ đầu tư (Trả lời của Bộ Tài chính)
Câu trả lời của Bộ Tài chính hoàn toàn nhấn mạnh vào trách nhiệm của Chủ đầu tư, đây là thông điệp pháp lý quan trọng nhất mà bài viết cần truyền tải:
“Chủ đầu tư chịu trách nhiệm trước pháp luật và người có thẩm quyền về việc phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu.” (Căn cứ điểm a khoản 12 Điều 78 Luật Đấu thầu – được sửa đổi, bổ sung theo quy định tại điểm đ khoản 38 Điều 1 Luật số 90/2025/QH15)
Điều này có nghĩa là, dù có nhiều căn cứ pháp lý để viện dẫn, quyết định cuối cùng và trách nhiệm giải trình thuộc về Chủ đầu tư (hoặc người có thẩm quyền của Chủ đầu tư).
Hành động bắt buộc của Chủ đầu tư
Để đảm bảo an toàn pháp lý khi quyết định áp dụng hình thức rút gọn, Chủ đầu tư cần thực hiện các bước sau:
Lập Luận Chứng Minh Tính Cấp Bách/Đặc Thù
Đây là hồ sơ quan trọng nhất. Chủ đầu tư cần thu thập và lập tài liệu chứng minh:
- Văn bản chỉ đạo: Quyết định, Kế hoạch của cấp có thẩm quyền (ví dụ: Nghị quyết của HĐND, Quyết định của UBND tỉnh) về việc sáp nhập và thời hạn hoàn thành công việc.
- Phân tích rủi ro: Nếu gói thầu không hoàn thành đúng tiến độ (do áp dụng đấu thầu rộng rãi), sẽ gây ra những hậu quả nghiêm trọng gì (ví dụ: không có nơi làm việc cho đơn vị mới, ảnh hưởng đến hoạt động hành chính).
- Mối liên hệ nhân quả: Chứng minh tính cấp bách của việc cải tạo trụ sở là hệ quả trực tiếp, không thể tách rời của sự kiện chính trị (sáp nhập).
Phê duyệt Kế hoạch Lựa chọn Nhà thầu
Sau khi có căn cứ vững chắc, Chủ đầu tư phải phê duyệt Kế hoạch lựa chọn nhà thầu, trong đó ghi rõ hình thức: Chỉ định thầu rút gọn hoặc LHTCĐB.
Nguyên tắc Vàng: Chỉ áp dụng hình thức rút gọn cho phạm vi công việc thực sự cấp bách.
Đề xuất tối ưu: Cân nhắc chia gói thầu thành các phần nhỏ hơn:
- Phần cấp bách (Sửa chữa, cải tạo tối thiểu): Áp dụng Chỉ định thầu rút gọn (nếu thỏa mãn điều kiện về giá trị hoặc tính chất khẩn cấp).
- Phần xây mới 3 tầng: Nếu không quá cấp bách, nên áp dụng Đấu thầu rộng rãi hoặc Đấu thầu hạn chế để đảm bảo tính cạnh tranh và hiệu quả kinh tế.
Tổng kết Quan điểm của Bộ Tài chính
Bộ Tài chính chỉ đưa ra câu trả lời mang tính nguyên tắc: Quyền và Trách nhiệm quyết định thuộc về Chủ đầu tư.
- Nếu gói thầu sửa chữa, cải tạo trụ sở làm việc đáp ứng quy định tại Điều 78, Điều 84 Nghị định số 214/2025/NĐ-CP thì được áp dụng hình thức chỉ định thầu, lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt.
- Điều kiện tiên quyết là Chủ đầu tư phải làm rõ việc “đáp ứng quy định” thông qua hồ sơ, tài liệu, và tuân thủ các điều kiện cụ thể (ví dụ: thẩm quyền phê duyệt LHTCĐB, quy trình rút gọn của Chỉ định thầu).
| Yếu tố Quyết định | Yêu cầu Chứng minh |
|---|---|
| Tính tuân thủ | Phải đảm bảo toàn bộ hồ sơ, quy trình được thực hiện theo đúng các bước của NĐ 214/2025/NĐ-CP. |
| Tính hợp lý | Giải trình được lý do tại sao hình thức đấu thầu rộng rãi không thể áp dụng (gây chậm trễ nghiêm trọng, không đáp ứng được yêu cầu tổ chức bộ máy nhà nước). |
| Tính minh bạch | Dù là Chỉ định thầu hay LHTCĐB, vẫn phải đảm bảo nguyên tắc công bằng, hiệu quả và minh bạch trong quá trình lựa chọn đơn vị thực hiện. |
Kết luận: Chủ động Giải trình và Trách nhiệm Giải trình
Việc sử dụng các hình thức lựa chọn nhà thầu đặc biệt cho gói thầu sửa chữa, cải tạo trụ sở phục vụ sáp nhập tỉnh là hoàn toàn có cơ sở pháp lý, nhưng đòi hỏi Chủ đầu tư phải có sự chuẩn bị hồ sơ và giải trình chặt chẽ.
Tóm tắt giá trị cốt lõi:
- Về Chỉ định thầu rút gọn (Điều 78): Khả năng áp dụng cao nếu Chủ đầu tư chứng minh được tính cấp bách tuyệt đối của tiến độ gắn liền với nhiệm vụ chính trị, và có thể áp dụng cho phần công việc thực sự khẩn cấp.
- Về LHTCĐB (Điều 84): Có thể áp dụng cho toàn bộ gói thầu, kể cả phần xây mới 3 tầng, nếu được cấp có thẩm quyền (Thủ tướng/UBND tỉnh) chấp thuận trên cơ sở luận giải tính đặc thù của nhiệm vụ sáp nhập.
- Trách nhiệm Chủ đầu tư: Là yếu tố quyết định. Chủ đầu tư phải đứng ra chịu trách nhiệm toàn diện trước pháp luật về tính hợp lý, hợp pháp của quyết định phê duyệt Kế hoạch lựa chọn nhà thầu.
Việc sáp nhập đơn vị hành chính tạo ra áp lực thời gian lớn. Để Chủ đầu tư an tâm thực hiện nhiệm vụ mà không lo vướng mắc pháp lý sau này, việc lập hồ sơ pháp lý, Tờ trình và Kế hoạch lựa chọn nhà thầu cần được chuẩn bị bởi đội ngũ chuyên gia có kinh nghiệm sâu sắc về Luật Đấu thầu. Hãy liên hệ với chúng tôi ngay hôm nay để nhận được tư vấn chuyên sâu về việc lập luận chứng minh tính cấp bách và tối ưu hóa hình thức lựa chọn nhà thầu cho gói thầu quan trọng của bạn, đảm bảo tiến độ chính trị được ưu tiên mà vẫn tuân thủ pháp luật.
Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Bài viết này dựa trên phân tích nguyên tắc của Luật Đấu thầu và thông tin hỏi đáp về Nghị định 214/2025/NĐ-CP và Luật số 90/2025/QH15. Chủ đầu tư cần căn cứ vào các văn bản pháp luật hiện hành và văn bản chỉ đạo của cấp có thẩm quyền để đưa ra quyết định cuối cùng.
