Nghị định 144/2025/NĐ-CP được Chính phủ ban hành nhằm chuẩn hoá việc lập, thẩm định và triển khai các dự án đầu tư xây dựng quy mô nhỏ. Đây là bước tiến quan trọng giúp tăng tính minh bạch, đơn giản hoá thủ tục và nâng cao hiệu quả quản lý vốn nhà nước.

Tài liệu: Nghị định 144/2025/NĐ-CP

1. Bối cảnh ra đời của Nghị định

Trong thực tiễn, rất nhiều dự án đầu tư công, nhất là ở cấp địa phương hoặc các cơ quan nhà nước, có quy mô nhỏ và chỉ yêu cầu lập Báo cáo kinh tế – kỹ thuật đầu tư xây dựng thay vì dự án đầu tư chi tiết. Tuy nhiên, các quy định pháp lý điều chỉnh loại hình dự án này trước đây còn rời rạc, chưa rõ ràng, dẫn đến việc mỗi nơi hiểu và áp dụng một kiểu – gây lúng túng, chồng chéo và khó kiểm soát.

Sự ra đời của Nghị định 144/2025/NĐ-CP được kỳ vọng sẽ “gỡ nút thắt” trong quản lý nhóm dự án nhỏ, đảm bảo đồng bộ với Luật Đầu tư công, Luật Xây dựng, Luật Ngân sách Nhà nước và các văn bản hướng dẫn liên quan.

2. Đối tượng và phạm vi điều chỉnh

Nghị định 144/2025/NĐ-CP áp dụng đối với các dự án đầu tư xây dựng sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước, vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA), vốn vay ưu đãi, vốn nhà nước ngoài ngân sách do cơ quan nhà nước quản lý… và được thực hiện theo hình thức Báo cáo kinh tế – kỹ thuật.

Phạm vi điều chỉnh bao gồm:

• Lập, thẩm định và phê duyệt báo cáo kinh tế – kỹ thuật

• Quản lý chi phí, quản lý chất lượng, tiến độ, an toàn

• Quy trình lựa chọn nhà thầu

• Các trường hợp điều chỉnh dự án trong quá trình triển khai

3. Những điểm mới nổi bật trong Nghị định 144/2025/NĐ-CP

3.1. Tăng cường phân cấp, trao quyền chủ động cho chủ đầu tư

Một điểm rất đáng chú ý của Nghị định là việc trao quyền nhiều hơn cho chủ đầu tư, đặc biệt trong các công tác:

• Điều chỉnh dự toán của Báo cáo kinh tế – kỹ thuật mà không cần báo cáo người quyết định đầu tư, nếu điều chỉnh không làm thay đổi mục tiêu, quy mô, thiết kế cơ sở hay vượt tổng mức đầu tư đã được phê duyệt.

Việc này giúp tiết kiệm đáng kể thời gian, giảm thủ tục hành chính, đồng thời nâng cao trách nhiệm và sự linh hoạt của chủ đầu tư.

3.2. Quy định cụ thể hơn về quy trình lập và thẩm định báo cáo

Nghị định quy định rõ về nội dung của báo cáo kinh tế – kỹ thuật, bao gồm các phần:

• Sự cần thiết, mục tiêu đầu tư

• Địa điểm, quy mô công trình

• Giải pháp thiết kế cơ sở

• Tổng mức đầu tư

• Hiệu quả kinh tế – xã hội

Các bước lập, thẩm định và phê duyệt báo cáo cũng được chuẩn hóa và rút gọn hơn trước đây, đồng thời gắn liền với trách nhiệm giải trình của từng chủ thể.

3.3. Cơ chế điều chỉnh tổng mức đầu tư linh hoạt

Nghị định 144/2025/NĐ-CP cho phép điều chỉnh tổng mức đầu tư trong một số tình huống cụ thể như:

• Biến động giá vật tư, nhân công

• Điều chỉnh quy mô phù hợp với thực tiễn

• Cập nhật chính sách pháp luật mới có liên quan

Tuy nhiên, việc điều chỉnh này phải bảo đảm không làm thay đổi tính chất, mục tiêu của dự án, và phải được cấp có thẩm quyền phê duyệt theo quy định.

4. Gỡ vướng cho các dự án nhỏ tại địa phương

Thực tế nhiều dự án đầu tư công tại các huyện, xã như: cải tạo trường học, sửa chữa trạm y tế, làm đường giao thông nông thôn… đều được triển khai dưới hình thức Báo cáo kinh tế – kỹ thuật. Tuy nhiên, vướng mắc lớn nhất là khâu thủ tục – khi mỗi nơi hiểu mỗi kiểu về quyền phê duyệt, hồ sơ cần chuẩn bị, thẩm định thế nào…

Nghị định 144/2025/NĐ-CP đã đưa ra hướng dẫn rất cụ thể, từ đó:

• Giảm gánh nặng hồ sơ cho các cơ quan quản lý

• Tăng tốc tiến độ triển khai công trình phục vụ dân sinh

• Hạn chế tình trạng “ngâm hồ sơ” do chờ ý kiến từ nhiều cấp

5. Các trường hợp cần đặc biệt lưu ý

Một số nội dung mà các chủ đầu tư cần nắm rõ để tránh sai phạm khi áp dụng Nghị định 144/2025/NĐ-CP:

• Không được tự ý điều chỉnh thiết kế cơ sở nếu chưa có ý kiến từ cơ quan thẩm định

• Việc điều chỉnh tổng mức đầu tư vượt mức được duyệt phải xin phép lại

• Phải tổ chức lựa chọn nhà thầu đúng quy trình, kể cả khi giá trị gói thầu nhỏ

Việc không tuân thủ các quy định này có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng về pháp lý, làm chậm tiến độ và phát sinh trách nhiệm cá nhân.

6. Tác động của Nghị định đến các cơ quan nhà nước và xã hội

Đối với cơ quan quản lý nhà nước:

• Dễ dàng kiểm soát, giám sát các dự án đầu tư nhỏ

• Giảm tải cho hệ thống khi không cần xử lý nhiều bước phê duyệt không cần thiết

Đối với chủ đầu tư:

• Chủ động và linh hoạt hơn trong điều hành dự án

• Giảm thời gian chờ đợi, nâng cao hiệu quả quản lý vốn

Đối với xã hội:

• Các công trình phục vụ dân sinh như trường học, bệnh viện, giao thông… sẽ được triển khai nhanh chóng hơn

• Giảm chi phí đầu tư nhờ quản lý hiệu quả, minh bạch

7. Kết luận

Nghị định 144/2025/NĐ-CP không đơn thuần là một văn bản hướng dẫn kỹ thuật, mà còn là công cụ pháp lý tháo gỡ thực tiễn cho các dự án đầu tư xây dựng nhỏ. Việc thực hiện nghiêm túc và đúng quy định sẽ giúp tiết kiệm thời gian, nguồn lực và tăng hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước.

Trong bối cảnh yêu cầu về minh bạch, hiệu quả và phân cấp quản lý ngày càng được nhấn mạnh, những điều chỉnh tại Nghị định 144/2025/NĐ-CP được xem là bước đi đúng hướng, có tính chiến lược dài hạn.