Trong lĩnh vực xây dựng – nơi những con số trên giấy có thể khác xa thực tế ngoài công trường – thì việc định giá doanh nghiệp không chỉ là câu chuyện về tài sản, mà còn là phép thử về minh bạch và năng lực tài chính. Rất nhiều doanh nghiệp bước vào các dự án vốn đầu tư công với hồ sơ tài chính “đẹp không tì vết”, nhưng lại lộ rõ yếu kém khi bị kiểm toán đối chiếu thực tế. Trong bối cảnh ấy, dịch vụ thẩm định giá trị doanh nghiệp xây dựng nổi lên như một công cụ then chốt, giúp bóc tách lớp “vỏ bọc số liệu”, đưa ra bức tranh trung thực về giá trị doanh nghiệp – một yếu tố sống còn để đảm bảo hiệu quả đầu tư và phòng chống thất thoát ngân sách.

Thẩm định giá doanh nghiệp xây dựng – Bức tranh bị bỏ ngỏ trong kiểm toán?

Trong hàng ngàn báo cáo kiểm toán các dự án xây dựng mỗi năm, có một vấn đề âm thầm nhưng vô cùng đáng lo ngại: giá trị doanh nghiệp xây dựng được ghi nhận trong hồ sơ thường không phản ánh đúng thực tế tài chính. Trong khi đó, những con số ấy lại đóng vai trò quyết định đến khả năng trúng thầu, nghiệm thu, và phân bổ nguồn vốn đầu tư công. Sự chênh lệch nhỏ trong định giá có thể kéo theo hậu quả hàng chục tỷ đồng, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả của cả một chuỗi dự án.

Đây chính là lúc dịch vụ thẩm định giá trị doanh nghiệp xây dựng trở thành công cụ không thể thiếu, đặc biệt trong các cuộc kiểm toán xây dựng ngày càng khắt khe về minh bạch và tuân thủ pháp luật.

Thẩm định giá trị doanh nghiệp xây dựng là gì?

Thẩm định giá trị doanh nghiệp, nói một cách dễ hiểu, là quá trình xác định một cách độc lập, khách quan và có căn cứ pháp lý về giá trị thực tế của một doanh nghiệp tại một thời điểm nhất định. Tuy nhiên, khi áp dụng vào lĩnh vực xây dựng – nơi mọi con số đều gắn liền với tiến độ thi công, chi phí đầu tư, và dòng vốn nhà nước – thì hoạt động này không còn đơn giản là “cộng tài sản trừ nợ”.

Đối với doanh nghiệp xây dựng, việc định giá không thể bỏ qua:

• Các dự án đang thi công dở dang: chiếm phần lớn tổng tài sản nhưng chưa được nghiệm thu, chưa có dòng tiền thực tế.
• Máy móc, thiết bị chuyên dụng: thường khấu hao nhanh, giá trị thị trường biến động mạnh.
• Khả năng sinh lời trong tương lai: phụ thuộc vào năng lực trúng thầu, thi công và hoàn công đúng hạn.
• Rủi ro tài chính và pháp lý: đến từ nợ đọng, hợp đồng thanh toán chậm, hoặc phụ thuộc vào ngân sách nhà nước.

Chưa kể, các doanh nghiệp xây dựng thường sở hữu:

• Nhiều tài sản hình thành từ hợp đồng dài hạn, kéo theo nghĩa vụ tài chính phức tạp;
  Hệ thống kế toán phản ánh lượng chi phí dở dang lớn, khó kiểm tra tính hợp lý nếu thiếu kinh nghiệm chuyên môn;
  Các khoản phải thu chưa chắc thu hồi được, đặc biệt là từ các chủ đầu tư chậm giải ngân;
• Và mức độ lệ thuộc cao vào hồ sơ thanh quyết toán, nghiệm thu công trình – những yếu tố có thể bị “làm đẹp” để nâng năng lực tài chính trên giấy.
  Tất cả những đặc thù trên khiến việc thẩm định giá doanh nghiệp xây dựng trở thành một lĩnh vực không thể làm qua loa, không thể áp dụng máy móc. Nó đòi hỏi người thực hiện phải vừa nắm vững nguyên lý tài chính – kế toán, vừa hiểu sâu thực tiễn vận hành ngành xây dựng – một tổ hợp đầy biến động và nhiều rủi ro tiềm ẩn.

Khi nào cần thẩm định giá doanh nghiệp xây dựng?

Dịch vụ này đặc biệt cần thiết trong các trường hợp sau:

• Doanh nghiệp xây dựng tham gia dự án có vốn nhà nước: Phải chứng minh năng lực tài chính minh bạch trong quá trình đấu thầu, thanh – quyết toán.
  Cổ phần hóa, tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước: Cần định giá tài sản một cách trung thực để tránh thất thoát vốn nhà nước.
  Mua bán – sáp nhập (M&A): Nhà đầu tư không thể ra quyết định nếu không có dữ liệu định giá doanh nghiệp chính xác.
  Phục vụ kiểm toán xây dựng: Kiểm toán Nhà nước, kiểm toán độc lập cần có dữ liệu định giá đáng tin cậy để xác minh giá trị nghiệm thu, thanh toán.

Căn cứ pháp lý nào điều chỉnh?

Hoạt động thẩm định giá doanh nghiệp, đặc biệt trong lĩnh vực xây dựng – nơi dòng vốn thường có nguồn gốc từ ngân sách nhà nước – không thể thực hiện một cách tùy tiện, chủ quan hay cảm tính. Mọi kết luận định giá đều phải được thực hiện dựa trên hệ thống pháp luật chặt chẽ, bảo đảm tính minh bạch, khách quan và có trách nhiệm giải trình.

Hiện nay, việc thẩm định giá doanh nghiệp xây dựng được điều chỉnh bởi nhiều văn bản pháp lý quan trọng, bao gồm:

• Luật Giá năm 2012: Là văn bản pháp luật nền tảng quy định nguyên tắc, phương pháp, và tổ chức thực hiện hoạt động thẩm định giá tại Việt Nam.
• Nghị định 89/2013/NĐ-CP: Quy định chi tiết về điều kiện hành nghề, trình tự, thủ tục và trách nhiệm của tổ chức thẩm định giá – một văn bản không thể thiếu trong thực tiễn triển khai.
  Thông tư 28/2015/TT-BTC: Ban hành 5 chuẩn mực thẩm định giá Việt Nam, làm cơ sở chuyên môn cho việc xác định giá trị doanh nghiệp một cách hệ thống và có kiểm soát.
• Luật Xây dựng 2014 (sửa đổi 2020): Làm rõ vai trò của doanh nghiệp xây dựng trong các dự án đầu tư, gắn liền với nghĩa vụ tài chính và yêu cầu về minh bạch chi phí.
  
• Luật Kiểm toán nhà nước 2015: Đặt ra yêu cầu kiểm tra tính trung thực, hợp lý của báo cáo tài chính, trong đó có kết quả định giá doanh nghiệp được sử dụng làm căn cứ xác minh năng lực nhà thầu.
• Thông tư 200/2014/TT-BTC: Quy định chế độ kế toán doanh nghiệp – nền tảng để tổ chức thẩm định giá phân tích, điều chỉnh số liệu tài chính khi xây dựng báo cáo định giá.
• Quyết định 39/2015/QĐ-TTg: Hướng dẫn kiểm toán quyết toán các dự án hoàn thành, là căn cứ để kiểm toán viên đối chiếu giá trị doanh nghiệp tham gia thi công.

Tổng thể, hệ thống pháp luật nêu trên yêu cầu cao về tính độc lập nghề nghiệp, độ chính xác chuyên môn và trách nhiệm giải trình trong mỗi báo cáo thẩm định giá. Đối với doanh nghiệp xây dựng – nơi giá trị tài sản gắn liền với chất lượng công trình và năng lực thi công – thì việc tuân thủ nghiêm túc các căn cứ pháp lý là điều bắt buộc, không thể lơ là.

Quy trình thẩm định giá doanh nghiệp xây dựng có gì đặc biệt?

Không giống với các doanh nghiệp thương mại hay dịch vụ – nơi tài sản dễ kiểm kê, dòng tiền ổn định và thông tin tài chính rõ ràng – thì doanh nghiệp xây dựng lại vận hành trong một môi trường đầy biến động: tài sản dở dang cao, phụ thuộc vào tiến độ nghiệm thu, dòng tiền thanh toán gián đoạn và nhiều khoản phải thu kéo dài. Chính vì vậy, quy trình thẩm định giá trong lĩnh vực xây dựng không thể áp dụng máy móc mà cần được thực hiện theo từng bước chặt chẽ, với sự tham gia của đội ngũ có chuyên môn sâu về tài chính, kế toán và cả kỹ thuật thi công.

Không chỉ là số liệu – Đó là trách nhiệm pháp lý

Sai số trong định giá không chỉ là vấn đề kỹ thuật – nó có thể trở thành hành vi tiếp tay cho gian lận tài chính, làm thất thoát tài sản nhà nước. Thực tiễn đã cho thấy:

• Có những trường hợp, giá trị doanh nghiệp được thẩm định cao gấp 2–3 lần thực tế, làm sai lệch kết quả đấu thầu và gây thất thoát hàng chục tỷ đồng từ ngân sách.
• Một số doanh nghiệp cổ phần hóa đã “bán rẻ” tài sản nhà nước do không có báo cáo định giá độc lập hoặc sử dụng dữ liệu sai lệch.
  Cá nhân ký báo cáo thẩm định sai, nếu gây hậu quả nghiêm trọng, không chỉ bị thu hồi chứng chỉ hành nghề, mà còn bị xử phạt hành chính, thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật Hình sự 2015 (Điều 224 và Điều 361).

Trong bối cảnh Nhà nước ngày càng siết chặt quản lý đầu tư công và đẩy mạnh công khai minh bạch, mỗi báo cáo thẩm định giá trị doanh nghiệp không còn là bản PDF “lưu cho đủ hồ sơ”, mà là một bản cam kết chuyên môn – gắn với trách nhiệm pháp lý cụ thể.

Lời kết: Đừng coi nhẹ giá trị doanh nghiệp xây dựng trong kiểm toán

Trong bối cảnh ngành xây dựng đang tái cấu trúc mạnh mẽ, và các dự án đầu tư công ngày càng yêu cầu kiểm soát tài chính chặt chẽ, việc thẩm định giá doanh nghiệp không còn là lựa chọn, mà là bắt buộc để đảm bảo tính liêm chính, minh bạch và hiệu quả ngân sách.

Đây chính là thời điểm mà mỗi doanh nghiệp xây dựng, mỗi kiểm toán viên, mỗi nhà đầu tư cần nhìn nhận đúng vai trò của công tác thẩm định giá. Một định giá chuẩn xác hôm nay là nền móng vững chắc cho những quyết định tài chính đúng đắn ngày mai.

Bên cạnh đó, người đọc có thể liên hệ MAN – Master Accountant Network để nhận trao đổi và tư vấn nghiệp vụ giúp giải quyết các vấn đề nhanh chóng và chính xác thông qua:

• Mobile / Zalo: 0903 963 163 – 0903 428 622
• Email: man@man.net.vn