Phạt sai quyết toán là một trong những rủi ro pháp lý nghiêm trọng mà nhiều chủ đầu tư và ban quản lý dự án vẫn còn xem nhẹ. Việc lập sai báo cáo quyết toán, dù do thiếu sót nghiệp vụ hay cố tình làm sai, đều có thể bị xử phạt hành chính theo Nghị định 41/2018/NĐ-CP. Trong một số trường hợp nghiêm trọng gây thiệt hại cho ngân sách, cá nhân và tổ chức còn phải đối mặt với trách nhiệm hình sự. Hiểu rõ quy định pháp luật và chủ động phòng tránh là điều cần thiết để bảo vệ uy tín, nguồn vốn và hạn chế tối đa hệ lụy không đáng có.
Trách nhiệm pháp lý nếu lập sai báo cáo quyết toán
Trong các dự án đầu tư xây dựng sử dụng vốn ngân sách, báo cáo quyết toán không chỉ là một bước thủ tục, mà còn là văn bản pháp lý thể hiện sự trung thực và minh bạch của cả quá trình triển khai. Tuy nhiên, thực tế cho thấy không ít đơn vị chủ đầu tư, ban quản lý dự án hay nhà thầu tư vấn vô tình (hoặc cố ý) lập sai báo cáo quyết toán, dẫn đến các hệ quả pháp lý nghiêm trọng. Từ việc bị xử phạt hành chính, truy thu vốn, đến nguy cơ bị truy tố hình sự, tất cả đều bắt nguồn từ việc thiếu kiểm soát hoặc cố tình gian dối khi lập báo cáo. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ những hình thức xử phạt sai quyết toán, đặc biệt là trong lĩnh vực kiểm toán xây dựng, và cách để chủ động phòng tránh.
Báo cáo quyết toán dự án – Văn bản pháp lý không thể xem nhẹ
Theo khoản 3, Điều 109 Luật Đầu tư công 2019, báo cáo quyết toán dự án hoàn thành là căn cứ để đánh giá hiệu quả đầu tư, kiểm toán, thanh tra và phê duyệt vốn đầu tư thực tế. Trong khi đó, Luật Xây dựng 2014 cũng quy định rõ về trách nhiệm của chủ đầu tư trong việc lập, trình và phê duyệt báo cáo quyết toán theo đúng quy chuẩn kỹ thuật và pháp luật liên quan.
Báo cáo quyết toán thể hiện toàn bộ quá trình sử dụng ngân sách nhà nước, từ khối lượng thực tế thi công đến chi phí phát sinh, chi phí quản lý và dự phòng. Mọi sai sót trong đó có thể ảnh hưởng đến kết quả kiểm toán, dẫn đến trách nhiệm liên đới giữa:
- Chủ đầu tư;
- Ban quản lý dự án;
- Đơn vị tư vấn lập quyết toán;
- Đơn vị kiểm toán độc lập.
Chính vì vậy, báo cáo quyết toán không chỉ là “thủ tục hành chính” đơn thuần, mà là bản cam kết về tính trung thực trong sử dụng vốn đầu tư công. Sai một ly – đi một dặm.
Phạt sai quyết toán: Quy định rõ trong Nghị định 41/2018/NĐ-CP
Các hành vi sai phạm thường gặp trong quyết toán
Lập sai báo cáo quyết toán có thể đến từ các nguyên nhân chủ quan hoặc khách quan, nhưng đều bị xử lý nghiêm. Một số hành vi phổ biến bao gồm:
- Ghi sai khối lượng thực hiện, sai đơn giá hoặc không đúng định mức;
- Gộp nhiều hạng mục không cùng nhóm hoặc thiếu sót chi phí đầu tư;
- Lập khống chi phí, đưa vào chi phí chưa thực hiện hoặc không đủ điều kiện thanh toán;
- Không tuân thủ mẫu biểu theo Thông tư 10/2020/TT-BTC của Bộ Tài chính;
- Không cập nhật hoặc cố tình che giấu phát sinh bất thường.
Trong nhiều trường hợp, các sai phạm không chỉ làm sai lệch giá trị quyết toán hàng tỷ đồng mà còn gây ra thất thoát lớn cho ngân sách. Dẫn chứng từ các cuộc kiểm toán nhà nước cho thấy, hàng loạt dự án bị truy thu, cắt giảm giá trị quyết toán vì những lỗi cơ bản nhưng nghiêm trọng này.
Mức xử phạt cụ thể theo Nghị định 41/2018/NĐ-CP
Theo Điều 5 và Điều 7 của Nghị định 41/2018/NĐ-CP, các hành vi lập sai báo cáo quyết toán sẽ bị xử phạt hành chính như sau:
| Hành vi vi phạm quyết toán | Mức phạt (VNĐ) | Căn cứ pháp lý |
|---|---|---|
| Ghi sai khối lượng, chi phí | 10 – 30 triệu | Điều 5 Nghị định 41/2018/NĐ-CP |
| Không nộp báo cáo đúng hạn | 5 – 10 triệu | Điều 7 Nghị định 41/2018/NĐ-CP |
| Lập khống, gian lận dữ liệu | Có thể bị truy tố | Bộ luật Hình sự 2015 (Điều 222) |
Ngoài xử phạt hành chính, các bên liên quan còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu hành vi lập sai có tính chất gian lận, gây thiệt hại nghiêm trọng cho ngân sách.
Trách nhiệm liên đới nếu kiểm toán sai trong quyết toán xây dựng
Trong các dự án đầu tư xây dựng, đơn vị kiểm toán giữ vai trò kiểm soát chặt chẽ hồ sơ và phát hiện kịp thời các sai sót trước khi trình quyết toán. Tuy nhiên, nếu kiểm toán thực hiện không đúng quy định, thiếu trách nhiệm hoặc bỏ qua các sai phạm nghiêm trọng, họ hoàn toàn có thể bị xử phạt hành chính, thu hồi chứng chỉ hành nghề hoặc thậm chí đình chỉ hoạt động theo pháp luật hiện hành.
Vì vậy, chủ đầu tư cần lựa chọn đơn vị kiểm toán xây dựng có chuyên môn sâu, kinh nghiệm thực tiễn và hiểu biết pháp lý rõ ràng. Để đảm bảo an toàn pháp lý và tài chính cho dự án, bạn có thể tham khảo dịch vụ kiểm toán xây dựng chuyên nghiệp tại: kiemtoanxaydung.net
Kiểm tra kế toán là gì? Vì sao cần thực hiện trước khi quyết toán?
Theo Luật Kế toán 2015, kiểm tra kế toán là hoạt động đánh giá lại toàn bộ hồ sơ, sổ sách, chứng từ kế toán nội bộ nhằm đảm bảo tính hợp lý, hợp lệ và trung thực. Đây là bước cần thiết để chủ đầu tư kiểm soát nội dung trước khi đưa ra số liệu quyết toán chính thức.
Kiểm tra kế toán khác với kiểm toán ở chỗ không bắt buộc phải có đơn vị độc lập thực hiện. Tuy nhiên, với các dự án vốn lớn, sử dụng ngân sách nhà nước hoặc vốn ODA, nhiều chủ đầu tư vẫn thuê thêm đơn vị kiểm toán độc lập để tăng độ tin cậy và tránh bị truy cứu trách nhiệm nếu có sai phạm.
Thực tế cho thấy, các dự án có bước kiểm tra kế toán kỹ lưỡng thường tránh được hầu hết sai sót nghiêm trọng, rút ngắn thời gian thanh – quyết toán và không bị truy thu vốn sau kiểm toán.
Trách nhiệm pháp lý khi báo cáo sai: Ai chịu?
Chủ đầu tư và Ban quản lý dự án
Chủ đầu tư là người ký xác nhận cuối cùng báo cáo quyết toán, đồng nghĩa với việc chịu hoàn toàn trách nhiệm về tính trung thực, hợp pháp của toàn bộ hồ sơ. Ban quản lý dự án – đơn vị tham mưu trực tiếp – cũng có thể bị xử lý hành chính hoặc điều chuyển công tác nếu cố tình hoặc vô tình làm sai.
Đặc biệt, nếu sai sót dẫn đến thiệt hại lớn cho ngân sách, chủ đầu tư còn có thể bị truy tố hình sự theo Điều 222 Bộ luật Hình sự 2015 – tội vi phạm quy định về đầu tư công.
Đơn vị tư vấn và kiểm toán độc lập
Đơn vị lập hồ sơ quyết toán và kiểm toán có thể bị xử phạt hành chính, đình chỉ hoạt động, bị gạch tên khỏi danh sách đủ điều kiện hành nghề nếu bị phát hiện vi phạm. Đây là lý do vì sao ngày càng có nhiều chủ đầu tư ưu tiên chọn đơn vị kiểm toán chuyên sâu về kiểm toán xây dựng thay vì đơn vị tài chính tổng hợp.
Biện pháp phòng tránh sai sót và xử lý kịp thời
5 bước kiểm soát nội bộ trước khi trình báo cáo quyết toán
- Đối chiếu toàn bộ khối lượng thực hiện với hợp đồng và biên bản nghiệm thu;
- Kiểm tra điều kiện thanh toán, thời gian thực hiện của từng hạng mục;
- Rà soát toàn bộ chi phí phát sinh, chi phí gián tiếp, dự phòng;
- Lập bảng tổng hợp rủi ro và ghi chú các điểm chưa đủ hồ sơ;
- Thuê kiểm toán độc lập kiểm tra toàn bộ hồ sơ kỹ thuật và pháp lý.
Cảnh báo từ thực tế: Nhiều bài học xương máu
Theo kết quả Thanh tra Chính phủ năm 2023, tổng số tiền sai phạm trong lĩnh vực quyết toán công trình xây dựng vượt quá 11.000 tỷ đồng. Trong đó, hàng loạt dự án tại các địa phương bị giảm giá trị quyết toán, một số chủ đầu tư bị kỷ luật, chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra.
Ví dụ điển hình:
- Dự án giao thông tại miền Trung bị cắt giảm hơn 75 tỷ đồng sau kiểm toán do lập sai khối lượng và giá trị quyết toán;
- Một ban QLDA ở Đồng Nai bị thu hồi hơn 40 tỷ đồng vì kê khai khống chi phí nhân công.
Những con số trên cho thấy: chỉ một lỗi nhỏ trong báo cáo quyết toán có thể dẫn đến hậu quả tài chính và pháp lý không lường trước.
Kết luận – Đừng đánh cược uy tín bằng một bản quyết toán sai
Báo cáo quyết toán không phải là bước cuối cùng trong thủ tục đầu tư, mà là phần then chốt để đánh giá trách nhiệm, kiểm soát ngân sách và quyết định thanh toán. Một sai sót nhỏ trong quyết toán có thể kéo theo hậu quả hàng trăm triệu đồng và nhiều hệ lụy pháp lý.
Vì vậy, việc lập báo cáo đúng chuẩn, kiểm tra kế toán kỹ lưỡng và lựa chọn đơn vị kiểm toán uy tín là điều bắt buộc nếu không muốn doanh nghiệp mình trở thành ví dụ điển hình trong các cuộc thanh tra.
Bạn đang cần kiểm toán quyết toán công trình? Hãy để MAN – Master Accountant Network giúp bạn kiểm tra chặt chẽ, đúng chuẩn pháp lý và hạn chế mọi rủi ro pháp lý.
Tham khảo ngay tại: dịch vụ kiểm toán xây dựng tại MAN
