Ngày 26 tháng 9 năm 2025, Chính phủ ban hành Nghị định số 254/2025/NĐ-CP quy định về quản lý, thanh toán, quyết toán dự án sử dụng vốn đầu tư công. Nghị định này có hiệu lực ngay lập tức kể từ ngày ký ban hành, đánh dấu một bước chuyển mình mang tính hệ thống, thay thế toàn bộ Nghị định 99/2021/NĐ-CP.

Văn bản này không chỉ là một sự thay đổi về thủ tục mà là một sự tái cấu trúc triết lý quản lý tài chính đầu tư công, tập trung vào tinh giản quy trình, tăng cường minh bạch và trách nhiệm giải trình. Các chuyên gia và đơn vị hoạt động trong lĩnh vực đầu tư công cần khẩn trương nắm bắt ba trụ cột cải cách chiến lược sau:

Chuyển đổi Quy trình Thanh toán: Từ Kiểm soát Kép sang Trọng tâm Trách nhiệm

Nghị định 254/2025/NĐ-CP loại bỏ hoàn toàn cơ chế kiểm soát chi theo hai giai đoạn (“Thanh toán trước, kiểm soát sau” và “Kiểm soát trước, thanh toán sau”) đã gây nhiều phức tạp trước đây.

Thống nhất Hình thức Kiểm soát và Tăng tốc độ Giải ngân

Về cơ bản, các khoản chi được kiểm soát theo hình thức “Kiểm soát trước, Thanh toán sau”, cho phép Cơ quan Thanh toán (Kho bạc Nhà nước) kiểm tra tính đầy đủ và các thông tin trên hồ sơ pháp lý, hồ sơ tạm ứng, hồ sơ thanh toán trước khi giải ngân.

Tuy nhiên, Nghị định mới đã rút ngắn thời gian giải quyết hồ sơ thanh toán khối lượng hoàn thành tối đa còn 02 ngày làm việc (so với 03 ngày làm việc theo Nghị định 99/2021/NĐ-CP), và 01 ngày làm việc đối với các khoản tạm ứng. Sự thay đổi này thể hiện cam kết mạnh mẽ trong việc tăng tốc độ giải ngân và giảm thiểu ách tắc dòng vốn.

Kiến trúc Hồ sơ Thanh toán Đột phá

Nghị định chuyển từ mô hình kiểm soát chứng từ giao dịch chi tiết sang quản lý thông tin tổng hợp trên cơ sở các Bảng tổng hợp (Templates) do chủ đầu tư chịu trách nhiệm thiết lập.

• Tập trung vào tính pháp lý và thông tin tổng hợp: Cơ quan thanh toán sẽ căn cứ vào: Bảng tổng hợp thông tin Hợp đồng (Mẫu 02.a/TT), Bảng tổng hợp thông tin Dự toán (Mẫu 02.b/TT), và Bảng tổng hợp thông tin Bồi thường, Hỗ trợ, Tái định cư (Mẫu 02.c/TT) để thực hiện giải ngân.
• Đơn giản hóa hồ sơ rút vốn: Đối với các khoản chi thông qua hợp đồng, hồ sơ thanh toán chỉ yêu cầu: Giấy đề nghị thanh toán vốn (Mẫu 04.a/TT), Giấy rút vốn (Mẫu 05.a/TT), Giấy đề nghị thu hồi vốn tạm ứng (Mẫu 04.b/TT), và Bảng xác định giá trị khối lượng công việc hoàn thành (Mẫu 03.a/TT).

Quản trị Rủi ro Vốn Tạm ứng và Kế hoạch hóa Thu hồi

Nghị định mới đưa ra các điều chỉnh sắc nét về vốn tạm ứng, đặc biệt là trong quản trị rủi ro và kế hoạch thu hồi:

• Linh hoạt Bảo lãnh Tạm ứng: Giảm gánh nặng tài chính và thủ tục cho nhà thầu khi quy định không yêu cầu bảo lãnh đối với hợp đồng có giá trị tạm ứng bằng hoặc nhỏ hơn 01 tỷ đồng. (Lưu ý: Văn bản bảo lãnh tạm ứng vẫn được yêu cầu đối với trường hợp phải có bảo lãnh tạm ứng theo quy định tại khoản 2 Điều 9 Nghị định này).
• Tăng cường Trách nhiệm về Chi phí Quản lý Dự án (QLDA): Chủ đầu tư/Ban QLDA được trao quyền tự chủ cao hơn khi không phải gửi chứng từ chi, hóa đơn mua sắm để thanh toán/thu hồi tạm ứng chi phí QLDA. Thay vào đó, trách nhiệm tập trung vào việc lập Bảng xác định giá trị khối lượng công việc hoàn thành (Mẫu 03.a/TT) và Bảng phân bổ chi phí quản lý dự án (Mẫu 09/QLDA) (đối với trường hợp quản lý nhiều dự án).
• Xử lý Dứt điểm Vốn Bồi thường GPMB Tồn đọng: Quy định rõ ràng đối với trường hợp người có đất không nhận tiền hoặc có tranh chấp, số tiền này sẽ được chuyển về tài khoản tiền gửi tại ngân hàng thương mại do Nhà nước nắm giữ cổ phần chi phối (thay vì Kho bạc Nhà nước theo NĐ 99/2021). Điều này giúp Kho bạc Nhà nước tránh phải lưu giữ các khoản tiền mang tính chất dân sự.

Chuẩn hóa và Tăng cường Hiệu suất Quyết toán Dự án Hoàn thành

Bên cạnh việc giữ nguyên thẩm quyền phê duyệt quyết toán theo người có thẩm quyền quyết định đầu tư, Nghị định 254/2025/NĐ-CP đã có những điều chỉnh mang tính chiến lược trong khung thời gian và cơ chế kiểm toán/thẩm tra, buộc các bên phải nâng cao tính kỷ luật:

• Kéo dài Thời gian Thẩm tra đối với Dự án Nhóm B: Thời gian thẩm tra quyết toán đối với Dự án Nhóm B được nới rộng từ 04 tháng lên 05 tháng, giúp các Cơ quan Tài chính có thêm thời gian xử lý khối lượng công việc phức tạp.
• Tối đa hóa Giá trị Báo cáo Kiểm toán/Thanh tra: Cho phép cơ quan chủ trì thẩm tra sử dụng kết quả báo cáo kiểm toán của Kiểm toán Nhà nước hoặc kết luận thanh tra nếu các báo cáo này đã đủ các nội dung theo quy định. Điều này giúp tránh việc lãng phí nguồn lực khi phải thuê thêm Kiểm toán độc lập cho các nội dung đã được kiểm toán/thanh tra.
• Cơ chế Quyết toán Chi phí Phát sinh: Chi phí phát sinh, chi phí thiệt hại do nguyên nhân chủ quan (như khối lượng hủy bỏ, kết quả khảo sát không dùng) được thẩm tra kỹ lưỡng để xác định khoản mục không tính vào giá trị tài sản.

Kết luận Chiến lược và Hành động Cần thiết

Nghị định 254/2025/NĐ-CP thiết lập một môi trường pháp lý mới, tập trung vào trách nhiệm cốt lõi của Chủ đầu tư trong việc xác lập dữ liệu gốc (trên các Bảng tổng hợp thông tin).

Sự thay đổi này đòi hỏi Chủ đầu tư và Ban Quản lý Dự án phải:

• Chuyển đổi số liệu nền: Cập nhật ngay lập tức các hợp đồng, dự toán hiện có sang định dạng các Bảng tổng hợp thông tin (Mẫu 02.a, 02.b, 02.c/TT).
• Tăng cường Kiểm soát Nội bộ: Thiết lập hệ thống kiểm soát nội bộ để đảm bảo tính chính xác và hợp pháp của các số liệu được kê khai trên các Bảng tổng hợp, đặc biệt đối với chi phí QLDA và bồi thường GPMB.
• Kỷ luật thời gian: Tuân thủ nghiêm ngặt khung thời gian quyết toán dự án hoàn thành mới, nhằm tránh bị công khai danh sách vi phạm.

Hãy đảm bảo rằng đơn vị của bạn đã sẵn sàng cho sự chuyển đổi này để duy trì tốc độ giải ngân và tuân thủ pháp luật.

Thông tin liên hệ MAN – Master Accountant Network

• Địa chỉ: Số 19A, đường 43, phường Tân Thuận, TP. Hồ Chí Minh
• Điện thoại / Zalo: 0903 963 163 – 0903 428 622
• Email: ma*@*****et.vn

Ngoài ra, quý doanh nghiệp và người đọc có thể tham khảo thêm các thông tin liên quan tại các website chuyên về thuế và giao dịch của MAN – Master Accountant Network:

• Hướng dẫn về thuế và nghĩa vụ thuế tại MAN
• Giao dịch liên kết và quản lý chi phí doanh nghiệp tại MAN

Các trang này cung cấp đầy đủ hướng dẫn, tài liệu và công cụ hỗ trợ doanh nghiệp trong việc quản lý chi phí, công tác phí và thực hiện nghĩa vụ thuế một cách minh bạch và hiệu quả.