Việc kiểm toán báo cáo quyết toán dự án hoàn thành đóng vai trò then chốt trong quản lý đầu tư công, nhằm bảo đảm tính minh bạch, hợp lý và tuân thủ pháp luật. Trong đó, Chuẩn mực Kiểm toán Việt Nam số 1000 (VSA 1000) chính là nền tảng cốt lõi giúp kiểm toán viên thực hiện đầy đủ trách nhiệm nghề nghiệp. Bài viết sau sẽ phân tích cách vận dụng VSA 1000 theo Thông tư 67/2015/TT-BTC trong từng bước của quy trình kiểm toán, kèm tình huống minh họa thực tế và khuyến nghị áp dụng hiệu quả.
Giới thiệu về VSA 1000 và vai trò trong kiểm toán dự án hoàn thành
Chuẩn mực Kiểm toán Việt Nam số 1000 (VSA 1000), được ban hành theo Thông tư 67/2015/TT-BTC, đóng vai trò là nền tảng của toàn bộ hệ thống chuẩn mực kiểm toán. VSA 1000 quy định các nguyên tắc, yêu cầu và trách nhiệm cốt lõi đối với kiểm toán viên khi thực hiện kiểm toán báo cáo tài chính, bao gồm cả báo cáo quyết toán dự án đầu tư hoàn thành.
Khi kiểm toán báo cáo quyết toán, VSA 1000 giúp kiểm toán viên xây dựng kế hoạch, đánh giá rủi ro, thu thập bằng chứng kiểm toán và đưa ra ý kiến về tính trung thực, hợp lý của báo cáo. Đây là một trong những căn cứ pháp lý và nghiệp vụ quan trọng để bảo đảm hiệu lực kiểm tra, giám sát trong đầu tư công.
Những yêu cầu cốt lõi trong VSA 1000 theo Thông tư 67/2015/TT-BTC
VSA 1000 nhấn mạnh các yêu cầu cơ bản cần được kiểm toán viên tuân thủ xuyên suốt quá trình kiểm toán. Trước hết là nguyên tắc về đạo đức nghề nghiệp, đòi hỏi sự độc lập, khách quan và năng lực chuyên môn cao. Kiểm toán viên cần thực hiện công việc với sự hoài nghi nghề nghiệp hợp lý, không dễ dàng chấp nhận thông tin nếu chưa được kiểm chứng.
Thêm vào đó, chuẩn mực yêu cầu kiểm toán viên phải thu thập đầy đủ bằng chứng thích hợp làm cơ sở đưa ra ý kiến. Khi áp dụng vào kiểm toán báo cáo quyết toán dự án đầu tư, những yêu cầu này trở nên đặc biệt quan trọng bởi tính chất kỹ thuật, pháp lý phức tạp và sự đa dạng về nguồn thông tin liên quan đến đầu tư xây dựng cơ bản.
Đọc thêm bài viết: Kiểm toán báo cáo quyết toán dự án hoàn thành là gì? Mục tiêu và khái niệm cơ bản
Hướng dẫn áp dụng VSA 1000 trong kiểm toán quyết toán dự án hoàn thành
Lập kế hoạch kiểm toán
Trước khi bắt đầu kiểm toán, cần xác định rõ mục tiêu theo yêu cầu của bên sử dụng dịch vụ (chủ đầu tư hoặc cơ quan quản lý cấp trên). Việc hiểu rõ đặc điểm của dự án – từ nguồn vốn, phạm vi, tiến độ đến các đơn vị thi công, tư vấn và giám sát – là cơ sở để đánh giá rủi ro tiềm ẩn. Những rủi ro phổ biến gồm sai sót trong khối lượng nghiệm thu, chi phí vượt định mức hoặc sai lệch trong phân loại chi phí đầu tư.
Đánh giá rủi ro và thiết kế thủ tục kiểm toán
Sau khi nhận diện các yếu tố rủi ro, kiểm toán viên thiết kế các thủ tục kiểm toán phù hợp để kiểm tra tính hợp lý của báo cáo. Ví dụ, cần đối chiếu nội dung báo cáo quyết toán với hồ sơ pháp lý như quyết định đầu tư, hợp đồng xây dựng, biên bản nghiệm thu và hóa đơn chứng từ. Đồng thời, cần xác minh sự tuân thủ quy định pháp luật trong việc sử dụng và quyết toán vốn đầu tư công.
Thu thập và đánh giá bằng chứng kiểm toán
Bằng chứng kiểm toán được thu thập từ nhiều nguồn như hồ sơ quyết toán, xác nhận của các bên liên quan hoặc biên bản nghiệm thu. Việc đánh giá tính đầy đủ và thích hợp của bằng chứng phải dựa trên nguyên tắc chuyên môn, không chỉ dừng lại ở hình thức mà còn phải đối chiếu với thực tế triển khai tại công trường hoặc dữ liệu kỹ thuật.
Hình thành ý kiến kiểm toán
Dựa trên kết quả kiểm tra, kiểm toán viên đưa ra ý kiến nhận xét đối với báo cáo quyết toán. Trường hợp không có vấn đề trọng yếu, ý kiến sẽ là chấp nhận toàn phần. Tuy nhiên, nếu phát hiện sai sót nghiêm trọng hoặc không thể thu thập đủ bằng chứng, kiểm toán viên có thể đưa ra ý kiến ngoại trừ, không chấp nhận hoặc từ chối đưa ra ý kiến. Việc trình bày ý kiến cần rõ ràng, kèm theo khuyến nghị xử lý để phục vụ cho việc ra quyết định của cơ quan phê duyệt.
Tình huống minh họa việc áp dụng VSA 1000
Một dự án nâng cấp tuyến đường nội đô do Ban Quản lý dự án X thực hiện có tổng mức đầu tư quyết toán là 120 tỷ đồng. Trong quá trình kiểm toán, kiểm toán viên phát hiện một số hạng mục bị quyết toán vượt khối lượng thực tế với tổng giá trị chênh lệch khoảng 3,5 tỷ đồng. Các thủ tục kiểm tra bao gồm đối chiếu hồ sơ quyết toán với biên bản nghiệm thu thực tế, làm việc với nhà thầu và tư vấn giám sát.
Kết quả cho thấy sai lệch nằm ở phần chi phí vận chuyển vật tư và chi phí lán trại. Kiểm toán viên đã đưa ra ý kiến ngoại trừ và kiến nghị chủ đầu tư điều chỉnh số liệu, thu hồi phần vượt không hợp lý. (Nguồn: Trích từ báo cáo kiểm toán công bố tại www.sav.gov.vn)
Kết luận và khuyến nghị
VSA 1000 là công cụ quan trọng giúp đảm bảo tính minh bạch, khách quan và hợp pháp trong kiểm toán báo cáo quyết toán dự án đầu tư. Áp dụng nghiêm túc chuẩn mực này giúp kiểm toán viên nâng cao chất lượng công việc, đồng thời hỗ trợ cơ quan quản lý trong việc phát hiện, ngăn ngừa và xử lý kịp thời sai phạm.
Đối với Ban Quản lý dự án, việc chuẩn bị hồ sơ theo đúng yêu cầu kiểm toán và chủ động phối hợp trong quá trình làm việc là yếu tố then chốt giúp rút ngắn thời gian kiểm toán và hạn chế điều chỉnh sau kiểm tra. Đối với cơ quan kiểm soát, các kết luận dựa trên chuẩn mực VSA 1000 là cơ sở đáng tin cậy để đánh giá báo cáo quyết toán, phê duyệt hoặc yêu cầu điều chỉnh phù hợp.
Trong bối cảnh tăng cường trách nhiệm giải trình và kiểm soát chi tiêu đầu tư công, việc vận dụng đúng và đầy đủ VSA 1000 không chỉ là yêu cầu chuyên môn, mà còn là biểu hiện rõ ràng của quản lý hiệu quả, minh bạch và đáng tin cậy.
Bên cạnh đó, người đọc có thể liên hệ MAN – Master Accountant Network để nhận trao đổi và tư vấn nghiệp vụ giúp giải quyết các vấn đề nhanh chóng và chính xác thông qua:
- Mobile / Zalo: 0903 963 163 – 0903 428 622
- Email: man@man.net.vn
