Trong ngành xây dựng, việc thẩm định giá trị công trình không chỉ đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát chi phí mà còn giúp bảo vệ các bên liên quan khỏi các rủi ro pháp lý, đặc biệt là trong các dự án sử dụng vốn ngân sách nhà nước. Thẩm định giá trị công trình là một bước đi quan trọng để đảm bảo rằng các khoản chi phí trong quá trình xây dựng đều hợp lý, hợp lệ và tuân thủ quy định của pháp luật.

Theo thống kê từ Bộ Xây dựng, trong năm 2023, có hơn 200 dự án bị phát hiện sai phạm trong việc quyết toán chi phí, dẫn đến hàng chục tỷ đồng bị xử lý thu hồi. Con số này cho thấy mức độ quan trọng của dịch vụ thẩm định giá trị công trình đối với việc quản lý chi phí đầu tư xây dựng.

Thẩm định giá trị công trình xây dựng là gì?

Thẩm định giá trị công trình xây dựng là quá trình đánh giá toàn bộ chi phí đầu tư của công trình hoặc hạng mục xây dựng, dựa trên các tài liệu liên quan như hồ sơ hoàn công, hồ sơ nghiệm thu và các hồ sơ pháp lý khác. Mục đích của thẩm định là xác định tính hợp lý của các khoản chi phí đã phát sinh trong suốt quá trình thi công, đảm bảo rằng chi phí đầu tư phù hợp với các quy định về quản lý chi phí đầu tư xây dựng.

Quá trình thẩm định giá trị công trình xây dựng không chỉ dừng lại ở việc xác minh các khoản chi phí, mà còn đảm bảo rằng việc sử dụng các nguồn vốn đầu tư không bị sai sót, tránh thất thoát tài sản công.

Ví dụ thực tế:

Dự án: Xây dựng một khu dân cư tại TP.HCM, với tổng diện tích 10 ha, tổng mức đầu tư ban đầu được phê duyệt là 500 tỷ đồng. Dự án này bao gồm nhiều hạng mục như xây dựng nhà ở, hạ tầng kỹ thuật, hệ thống điện, nước và các công trình phụ trợ.

Bảng này mô tả chi tiết các bước trong quá trình thẩm định giá trị công trình, giúp làm rõ cách thức thực hiện và các kết quả đạt được trong ví dụ cụ thể của dự án khu dân cư tại TP.HCM.

Thông qua việc thẩm định kỹ lưỡng, các sai lệch đã được phát hiện kịp thời, giúp chủ đầu tư tránh được việc chi trả thêm các khoản tiền không cần thiết và giảm thiểu rủi ro pháp lý trong quá trình quyết toán công trình. Đồng thời, việc thẩm định còn giúp bảo vệ ngân sách dự án và đảm bảo rằng các khoản chi phí được sử dụng đúng mục đích, tránh thất thoát tài sản công.

Trường hợp này chứng minh rằng thẩm định giá trị công trình xây dựng không chỉ giúp phát hiện những sai sót trong việc quyết toán chi phí mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi của chủ đầu tư, nhà thầu và các bên liên quan, đảm bảo tính minh bạch trong các dự án xây dựng.

Ai cần thực hiện thẩm định giá trị công trình?

Dịch vụ thẩm định giá trị công trình không chỉ quan trọng đối với các dự án công mà còn mang lại nhiều lợi ích cho các dự án tư nhân. Các đối tượng cần thực hiện thẩm định bao gồm:

1. Chủ đầu tư: Đảm bảo chi phí quyết toán đúng và phù hợp với hồ sơ đã phê duyệt, tránh thất thoát ngân sách và các khoản chi vượt mức. Nếu không thẩm định đúng, chủ đầu tư có thể bị xử phạt hành chính, bị truy thu số tiền vượt mức cho phép theo quy định của Nghị định 50/2021/NĐ-CP.
2. Ban quản lý dự án: Cung cấp căn cứ để lập hồ sơ quyết toán vốn đầu tư hoàn thành, từ đó giúp quá trình thanh quyết toán diễn ra thuận lợi và hợp lý.
3. Nhà thầu: Cung cấp cơ sở dữ liệu khối lượng thi công thực tế, phục vụ cho công tác thanh toán và đối chiếu hợp đồng.
4. Tổ chức tín dụng: Đánh giá giá trị tài sản hình thành từ vốn vay, giúp kiểm soát rủi ro giải ngân.
5. Cơ quan nhà nước: Kiểm tra tính chính xác và hợp lý của hồ sơ quyết toán vốn đầu tư công, bảo đảm ngân sách nhà nước được sử dụng đúng mục đích.

Dịch vụ thẩm định công trình bao gồm những nội dung gì?

Một dịch vụ thẩm định giá trị công trình bao gồm các công đoạn chi tiết nhằm đảm bảo việc quyết toán công trình được thực hiện một cách minh bạch và chính xác:

Thẩm định tổng mức đầu tư và dự toán xây dựng

Thẩm định tổng mức đầu tư là việc kiểm tra tính hợp lý của các khoản mục chi phí dự toán, bao gồm chi phí xây lắp, chi phí thiết bị, chi phí gián tiếp, chi phí dự phòng, và các chi phí khác. Quá trình này giúp đánh giá sự phù hợp của các đơn giá xây dựng và định mức áp dụng với mặt bằng giá thị trường tại thời điểm thực hiện dự án.

Thông tư 11/2021/TT-BXD quy định rõ, giá trị dự toán phải phù hợp với định mức, đơn giá hiện hành và hồ sơ thiết kế đã được phê duyệt. Nếu phát hiện có sự sai lệch giữa chi phí thực tế và dự toán, các khoản chi phí này có thể bị loại bỏ hoặc yêu cầu điều chỉnh.

Thẩm định khối lượng hoàn thành thực tế

Đây là bước đánh giá tính chính xác của khối lượng công việc đã thực hiện so với hợp đồng và hồ sơ thiết kế. Các hồ sơ nghiệm thu và bản vẽ hoàn công sẽ được đối chiếu để xác định khối lượng thi công thực tế.

Trong trường hợp phát hiện khối lượng thi công thực tế không khớp với hồ sơ thiết kế hoặc không hợp lý, các khoản chi phí tương ứng sẽ bị loại bỏ.

Thẩm định chi phí quyết toán công trình

Quá trình này bao gồm việc kiểm tra tính đầy đủ và hợp lệ của các khoản mục chi phí, bao gồm chi phí xây lắp, chi phí thiết bị, chi phí tư vấn, chi phí khác và chi phí dự phòng. Các khoản chi phí vượt mức, không có căn cứ pháp lý rõ ràng sẽ bị loại bỏ hoặc điều chỉnh.

Nghị định 10/2021/NĐ-CP quy định, trước khi phê duyệt quyết toán, chủ đầu tư phải tổ chức thẩm tra để đảm bảo các khoản chi phí là hợp lý và hợp lệ.
Đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến chi phí

Các yếu tố phát sinh trong quá trình thi công như biến động giá nguyên vật liệu, thay đổi điều kiện thi công sẽ được phân tích. Từ đó, xác định phần giá trị tăng thêm có hợp lý và được phép điều chỉnh hay không.

Đánh giá tính tuân thủ pháp luật về đầu tư xây dựng

Thẩm định không chỉ dựa trên các yếu tố kỹ thuật và tài chính mà còn phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của pháp luật về đầu tư xây dựng. Quy trình đầu tư, từ lập dự toán đến phê duyệt, nghiệm thu và quyết toán, phải đúng theo các quy định của Luật Xây dựng và các văn bản hướng dẫn thi hành.

Lợi ích của thẩm định giá trị công trình xây dựng

Việc thực hiện dịch vụ thẩm định mang lại nhiều lợi ích, không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi của các bên liên quan mà còn giúp đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong việc sử dụng nguồn lực đầu tư:

• Kiểm soát chi phí hiệu quả: Thẩm định giúp loại bỏ các khoản chi phí không hợp lý, sai lệch, từ đó giúp tối ưu hóa ngân sách.
• Tránh rủi ro pháp lý và xử phạt: Các dự án không thẩm định đúng có thể đối mặt với xử phạt hành chính từ 5 triệu đến 50 triệu đồng theo Nghị định 50/2021/NĐ-CP.
• Gia tăng uy tín và minh bạch: Việc thẩm định giá trị công trình giúp chủ đầu tư xây dựng hình ảnh minh bạch, đáng tin cậy trong việc sử dụng nguồn vốn công.
• Bảo vệ các bên liên quan khỏi rủi ro tài chính: Thẩm định giúp xác minh các chi phí hợp lý, giảm thiểu rủi ro về tài chính và đảm bảo sự công bằng trong các hợp đồng.

Các quy định pháp luật liên quan

Nghị định số 10/2021/NĐ-CP của Chính phủ về quản lý chi phí đầu tư xây dựng

Nghị định số 10/2021/NĐ-CP có hiệu lực từ ngày 26 tháng 3 năm 2021, quy định chi tiết về việc quản lý chi phí đầu tư xây dựng, trong đó có những nội dung quan trọng liên quan đến thẩm định giá trị công trình và quyết toán vốn đầu tư. Một số điểm nổi bật của nghị định này là:

• Điều 28: Quy định trách nhiệm của chủ đầu tư trong việc tổ chức thẩm tra và thẩm định chi phí đầu tư xây dựng. Trước khi phê duyệt dự toán, tổng mức đầu tư và quyết toán, chủ đầu tư phải tổ chức thẩm tra và chịu trách nhiệm về tính đúng đắn, hợp lý của chi phí. Điều này đảm bảo rằng chi phí trong dự án xây dựng được kiểm soát chặt chẽ từ lúc lập dự toán cho đến khi quyết toán công trình.
• Điều 33: Nghị định yêu cầu các khoản chi phí phát sinh trong quá trình xây dựng phải có đủ cơ sở pháp lý, tài liệu chứng minh, bao gồm hợp đồng, biên bản nghiệm thu, và các chứng từ chi tiêu hợp lệ. Điều này giúp đảm bảo rằng các chi phí này được xác định một cách minh bạch và không bị sai lệch, bảo vệ quyền lợi của các bên liên quan, đặc biệt là chủ đầu tư và các cơ quan thanh tra.

Thông tư số 11/2021/TT-BXD của Bộ Xây dựng về hướng dẫn xác định và quản lý chi phí xây dựng

Thông tư số 11/2021/TT-BXD là văn bản hướng dẫn chi tiết về việc xác định và quản lý chi phí xây dựng, áp dụng cho tất cả các dự án xây dựng, từ công trình công cộng đến công trình dân dụng. Các nội dung quan trọng của thông tư này bao gồm:

• Điều 34, Khoản 4: Quy định giá trị quyết toán phải phù hợp với định mức, đơn giá hiện hành và hồ sơ thiết kế đã được phê duyệt. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đối chiếu giá trị thực tế với hồ sơ thiết kế và các quy định về định mức, đơn giá trong quá trình thẩm định quyết toán công trình. Các chi phí phát sinh nếu không có căn cứ pháp lý rõ ràng thì không được đưa vào quyết toán, đảm bảo tính chính xác và minh bạch trong việc quyết toán vốn đầu tư.
• Điều 36: Hướng dẫn về các khoản chi phí phát sinh trong quá trình thi công. Thông tư này quy định rõ ràng các trường hợp được phép điều chỉnh chi phí, và những chi phí nào không được phép điều chỉnh nếu không có căn cứ hợp lệ. Điều này giúp các chủ đầu tư, nhà thầu và các bên liên quan có cơ sở pháp lý vững chắc khi thực hiện việc điều chỉnh chi phí và quyết toán công trình.

Luật Xây dựng số 50/2014/QH13 (sửa đổi, bổ sung năm 2020)

Luật Xây dựng số 50/2014/QH13 là cơ sở pháp lý quan trọng điều chỉnh tất cả các hoạt động liên quan đến đầu tư xây dựng tại Việt Nam. Mặc dù luật này có hiệu lực từ năm 2014, nhưng các sửa đổi, bổ sung vào năm 2020 đã bổ sung và điều chỉnh nhiều quy định liên quan đến thẩm định và quyết toán công trình xây dựng. Các nội dung quan trọng bao gồm:

• Điều 132, Khoản 1: Quy định trách nhiệm của chủ đầu tư trong việc lập và phê duyệt quyết toán vốn đầu tư công trình. Chủ đầu tư có trách nhiệm tổ chức thẩm tra, kiểm tra tính chính xác của các khoản chi phí trong báo cáo quyết toán. Điều này nhấn mạnh trách nhiệm của chủ đầu tư trong việc đảm bảo các chi phí được quyết toán đúng đắn và phù hợp với các quy định pháp luật. 
• Điều 137: Quy định về việc xử lý vi phạm trong hoạt động đầu tư xây dựng. Nếu có sự sai sót trong quá trình quyết toán, hoặc nếu chủ đầu tư không thực hiện đúng trách nhiệm, các cơ quan nhà nước có quyền yêu cầu xử lý vi phạm hành chính. Việc không tuân thủ các quy định về quyết toán có thể dẫn đến các chế tài xử phạt, như yêu cầu hoàn trả số tiền đã chi tiêu sai, hoặc các biện pháp xử lý khác đối với các tổ chức, cá nhân liên quan.
• Điều 145: Luật yêu cầu tất cả các công trình xây dựng phải được quyết toán theo đúng trình tự, từ việc lập hồ sơ, thẩm định chi phí đến việc phê duyệt quyết toán. Quy trình này cần phải tuân thủ các quy định pháp lý và bảo vệ quyền lợi của tất cả các bên liên quan, từ chủ đầu tư cho đến các nhà thầu và cơ quan quản lý nhà nước.

Các quy định pháp lý trên không chỉ tạo cơ sở vững chắc cho việc thẩm định giá trị công trình mà còn bảo vệ quyền lợi của các bên liên quan như chủ đầu tư, nhà thầu và cơ quan nhà nước. Việc tuân thủ các quy định này đảm bảo chi phí đầu tư xây dựng minh bạch và hợp lý, giúp giảm thiểu rủi ro pháp lý và tài chính.

Chế tài xử phạt vi phạm có thể rất nghiêm khắc, đặc biệt với dự án sử dụng vốn ngân sách nhà nước. Các chủ đầu tư, nhà thầu hoặc bên liên quan không tuân thủ sẽ bị xử lý hành chính, phạt tiền, yêu cầu hoàn trả chi phí không hợp lý hoặc xử lý hình sự nếu có hành vi gian lận.

Kết luận

Thẩm định giá trị công trình xây dựng không chỉ là công cụ quan trọng để kiểm soát chi phí mà còn đóng vai trò bảo vệ quyền lợi của chủ đầu tư, nhà thầu và các bên liên quan. Việc thực hiện thẩm định giúp phát hiện và sửa chữa sai sót trong quá trình quyết toán, từ đó giảm thiểu rủi ro pháp lý và tài chính. Bên cạnh đó, việc thẩm định giúp các dự án được hoàn thành đúng tiến độ, tiết kiệm chi phí và đảm bảo tuân thủ các quy định pháp lý, từ đó bảo vệ tài sản công và tối ưu hóa nguồn lực đầu tư.

Bên cạnh đó, người đọc có thể liên hệ MAN – Master Accountant Network để nhận trao đổi và tư vấn nghiệp vụ giúp giải quyết các vấn đề nhanh chóng và chính xác thông qua:

• Mobile / Zalo: 0903 963 163 – 0903 428 622
• Email: man@man.net.vn